Na de aanslagen van 11 september daalde het consumentenvertrouwen van de
Nederlandse consument met vijf punten. Zes jaar later is de daling meer dan
drie keer zo groot. In augustus van dit jaar stond de vertrouwensindex nog
op een prachtige 16 punten, een maand later is dat gedaald naar min 1 punt.
Voor het eerst sinds mei 2006 hebben de pessimisten weer de overhand in
Nederland.

‘Een vrije val’, noemt het CBS de daling. En: ‘de grootste
daling ooit gemeten’. Normaal gesproken weten de statistici nog wel een
positief puntje te ontdekken, maar ditmaal zijn ze minstens zo negatief als
de consumenten zelf.

Het gaat dan ook om een uitzonderlijk verlies aan vertrouwen. In augustus
waren de Nederlanders nog een vrolijk gestemde volkje dat de financiële
toekomst vol vertrouwen tegemoet zag, nu wordt het land bevolkt door
neerslachtige geesten zonder veel hoop op betere tijden. Gevraagd naar de
verwachtingen voor de komende 12 maanden, gaf in augustus slechts 13 procent
van de ondervraagden een pessimistisch antwoord. In september denkt 35
procent dat het alleen maar minder wordt.

Zelfs op de Amsterdams beurs was de aardverschuiving te voelen. Toen de
vertrouwensindex cijfer op dinsdag half tien bekend werd, schoot de
AEX-index direct een punt naar beneden. Zo’n reactie op een Nederlands
macrocijfer is een zeldzaamheid.

Wie kunnen we de schuld geven voor deze plotselinge vertrouwenscrisis?
Er zijn twee kandidaten: de beurs en Wouter Bos. Het CBS noemt vooral de
eerste als aanstichter. De crisis op de internationale kredietmarkt, en de
daardoor veroorzaakte daling van de beurskoersen zouden de omslag
veroorzaakt hebben.

Maar die verklaring is niet bevredigend. Als de onrust op de financiële
markten de oorzaak is, dan had het vertrouwen in augustus al moeten
instorten. In juli kwamen de problemen op de kredietmarkt in volle omvang
naar buiten. Als gevolg daarvan ging de beurs ging eind juli en begin
augustus hard onderuit. Tussen half juli en half augustus verloor de
AEX-index meer dan 13 procent. Toch steeg het consumentenvertrouwen in
augustus met een volle punt.

In de daaropvolgende vier weken herstelden de beurskoersen weer en won de AEX
meer dan 8 procent. Als de consument zich door de financiële markten liet
leiden, was een stijging van het vertrouwen in september dus logischer
geweest.

Niet de beurs, maar Bos is de hoofdschuldige. Of beter: de gehele
Haagse politiek. Het CBS heeft het vertrouwenscijfer berekend op basis van
enquêtes die tussen 3 in 14 september zijn gehouden. Juist in die periode
werd er flink gelekt uit de begrotingsplannen van Wouter Bos voor 2008. In
de aanloop van Prinsjesdag stonden er dagelijks horrorverhalen over verlies
aan koopkracht in de kranten. ‘De belastingen gaan fors omhoog, en we gaan
er allemaal flink op achteruit’, was de mededeling die vanaf eind augustus
het land in getoeterd werd. Uiteindelijk bleek op Prinsjesdag dat het om een
vrijwel verwaarloosbaar koopkrachtverlies van een kwart procent ging. Maar
toen zaten de enquêteurs van het CBS al achter de computer om de resultaten
in te tikken.

Het is daarom goed mogelijk dat het vertrouwen volgende maand weer opveert. De
koopkrachtdaling is meegevallen en de vakbonden hebben aangekondigd het
verlies met een forse looneis goed te maken.

De ondervraagde Nederlanders lijken daar zelf ook al rekening mee te houden.
Want terwijl het vertrouwen onderuit ging, bleef de koopbereidheid overeind.
Het aantal Nederlanders dat het nu een goed moment vindt voor het doen van
grote aankopen is nog altijd in de meerderheid. Pas als dat ook omslaat
moeten winkeliers zich serieus zorgen gaan maken.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl